Kununua Ardhi Iliyosajiliwa Nchini Tanzania- SEHEMU A
Ni ukweli usiopingika
kuwa ardhi ni rasilimali muhimu. Tunaweza kuhitaji kununua ardhi katika kipindi
fulani cha maisha yetu kwa ajili ya makazi, biashara, kilimo na kadhalika.
Hivyo, kuna umuhimu wa kuelewa vitu vya kuzingatia katika kununua ardhi.
Kanuni kubwa katika
ununuzi wa ardhi ni ile isemayo “Mnunuzi na Awe Macho”. Hii inamaanisha kuwa
mnunuzi wa ardhi anatakiwa awe makini katika mchakato wote wa kununua. Ardhi
imekuwa ni rasilimali yenye migogoro mingi siku hizi.
Ni vyema kufahamu kuwa
kuna “ardhi iliyosajiliwa” na “ardhi isiyosajiliwa”
Ardhi iliyosajiliwa ni
ile iliyopangwa, kupimwa na kuorodheshwa au kurekodiwa katika daftari maalumu
la Serikali (katika ofisi ya Msajili wa Hati). Ardhi isiyosajiliwa ni kinyume
cha ardhi iliyosajiliwa.
Katika makala hii
tumeelezea hatua na vitu vya msingi vya kuzingatia wakati wa kununua ardhi
iliyosajiliwa nchini Tanzania.
Zifuatazo ni hatua kuu
za kufuata katika ununuzi wa ardhi iliyosajiliwa;
- Uchunguzi wa kina wa kiwanja
- Kuandaa na kusaini nyaraka za kisheria
- Kufanya malipo kwa muuzaji
HATUA YA KWANZA
UCHUNGUZI WA KINA WA KIWANJA
Katika hatua hii,
mnunuzi anatakiwa kuchunguza aina mbili za taarifa;
i) Taarifa za
Kisheria
ii)Taarifa za
Kimuonekano za Kiwanja
i) TAARIFA ZA KISHERIA
Taarifa hizi zinatumika kufahamu hali ya kisheria ya kiwanja. Lengo kuu la
kufanya uchunguzi wa kisheria ni kujua kama ardhi inamilikiwa kisheria au
inafuata matakwa ya kisheria.
Katika kufanya
uchunguzi huu, mnunuzi anatakiwa kwanza kuuliza taarifa kutoka kwa muuzaji
, baada ya hapo atamuomba kivuli cha Hati ya Umiliki ili kuthibitisha taarifa
hizo katika ofisi ya ardhi kwa kuomba “Official Search”.
Mnunuzi anatakiwa
kuchunguza taarifa zifuatazo;
a) Mmiliki au
Wamiliki wa Kiwanja
Mnunuzi anatakiwa
kufanya jitihada za kumfahamu mmiliki halali wa kiwanja kinachouzwa.
Ardhi inaweza
kumilikiwa na mtu mmoja, taasisi, au umiliki wa pamoja (kama vile, mali za ndoa
au mali za urithi).
Hivyo, kuonekana kwa
mmiliki mmoja kusimzuie mnunuzi kuchunguza zaidi juu ya uwepo wa mmiliki
mwingine.
b) Historia ya
Kiwanja
Ni muhimu mnunuzi
kufahamu namna ambayo mmiliki wa sasa (muuzaji) aliipata ardhi hiyo (aidha kwa kupewa
zawadi, kununua, kurithi au kugawiwa na Serikali).
Hii ni taarifa muhimu
kwa sababu inamsaidia mnunuzi kuelewa vizuri kiwanja anachohitaji kununua na
hivyo kupunguza migogoro hapo mbele.
c) Kiwanja kuwekwa Rehani
Mnunuzi anatakiwa
amuulize muuzaji kama kiwanja kimewekwa rehani au dhamana ya mkopo kutoka taasisi za kifedha, na kama
tayari mkopo umeshalipwa au la.
d) Ulipaji wa Kodi
ya Ardhi
Hapa, mnunuzi
anatakiwa kuulizia taarifa za kina kuhusu ulipaji wa kodi ya ardhi.
Kwa mfano, ni kiasi
gani cha kodi ya ardhi huwa kinalipwa katika kiwanja husika? Mara ya mwisho
kulipa kodi ya ardhi ilikuwa lini? Risiti za ulipaji kodi ya ardhi ziko wapi?
e) Upangishaji wa
Ardhi
Muuzaji anaweza kuwa amepangisha ardhi
husika na kuamua kutomuambia mnunuzi taarifa hii kwa makusudi.
Ni jukumu la mnunuzi kuchunguza zaidi
taarifa kuhusu upangishaji. Itamsaidia kufanya uamuzi wa busara wa kununua au
kutonunua, na hatimaye migogogo hapo mbele itaepukwa.
f) Zuio
Zuio ni nyaraka ya kisheria inayozuia kufanya kitendo chochote katika kiwanja husika bila kutoa taarifa kwa
aliyeweka zuio hilo. Hii inaweza kuwa ni zuio la mahakama au zuio
la mtu mwingine mwenye masilahi katika kiwanja kama vile mke au mume.
Ili kuendelea na taratibu zingine za ununuzi, ni lazima mnunuzi ajiridhishe
kuwa kiwanja anachohitaji kununua hakina zuio.
g) Migogoro ya
Ardhi
Migogoro ya ardhi imekuwa mingi siku hizi.
Migogoro hii inaweza kuwa migogoro ya mipaka, migogoro ya umiliki(kwa mfano,
katika mali za ndoa), migogoro ya urithi, migogoro na mamlaka, na kuuza au
kugawa kiwanja kimoja zaidi ya mara moja.
Hivyo, mnunuzi anatakiwa kufanya jitihada
stahiki katika uchunguzi wa uwepo wa migogoro katika ardhi anayohitaji kununua.
Je, ni taarifa zipi zingine za kisheria anazotakiwa kufahamu mnunuzi kabla ya kununua ardhi?
Sehemu ya pili ya makala hii tutaelezea taarifa zingine za kisheria, taarifa za kimuonekano wa kiwanja, pamoja na hatua ya pili na ya tatu ya ununuzi wa ardhi.
Tafadhali usikose sehemu ya pili ya makala hii.
Ahsante na karibu sana!
The Aliland Team
Comments